۱۲ اشتباه رایج در حمل و نقل بین المللی و راه‌های جلوگیری از آن‌ها
(راهنمای کامل برای صادرکنندگان، واردکنندگان و شرکت‌های بازرگانی)
در دنیای پررقابت تجارت بین‌المللی، حمل‌ونقل کالا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و کوچک‌ترین خطا در این فرآیند می‌تواند منجر به خسارات مالی سنگین، تأخیر در تحویل، جریمه‌های گمرکی یا حتی از دست رفتن مشتریان شود. با وجود تجربه و دقت بسیاری از فعالان این حوزه، همچنان شاهد بروز اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی هستیم که عمدتاً به دلیل ناآگاهی، عدم برنامه‌ریزی یا همکاری با شرکت‌های نامعتبر رخ می‌دهند.
در این راهنمای جامع، با ۱۲ اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی آشنا شوید و راهکارهای موثر برای جلوگیری از آن‌ها را بیاموزید.
عدم تهیه اسناد کامل و دقیق
بی‌توجهی به محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های واردات در کشور مقصد
ثبت اشتباه وزن، ابعاد یا کد تعرفه گمرکی کالا (HS Code)
عدم برنامه‌ریزی زمانی مناسب برای حمل کالا
نداشتن قرارداد شفاف با شرکت حمل‌ونقل یا فورواردر
عدم توجه به قوانین و مقررات گمرکی
انتخاب نادرست روش حمل و نقل
بسته‌بندی نادرست کالا
برچسب گذاری محصول
نداشتن بیمه
انتخاب شرکت حمل و نقل نامعتبر
عدم درک قوانین حمل و نقل کشور مقصد
1. عدم تهیه اسناد کامل و دقیق
در حمل‌ونقل بین‌المللی، اسناد نقش ستون فقرات فرآیند صادرات و واردات را دارند. هرگونه نقص یا اشتباه در اطلاعات می‌تواند منجر به تأخیر در ترخیص کالا، جریمه‌های سنگین یا حتی توقیف محموله شود. آشنایی با مدارک ضروری و نحوه صحیح تنظیم آن‌ها امری حیاتی است.
در میان اشتباهات رایج در حمل و نقل بین‌المللی، یکی از مهم‌ترین موارد، ناتوانی در تهیه اسناد حمل و نقل بین‌المللی به‌صورت کامل و دقیق است. بسته به نوع کالا، مبدا و مقصد، ممکن است مدارکی نظیر (Commercial Invoice) فاکتور تجاری، (Packing List)لیست بسته‌بندی،(Bill of Lading) بارنامه، (Certificate of Origin)(گواهی مبدأ) و در برخی موارد (Import/Export Licenses)(مجوز واردات یا صادرات) موردنیاز باشد. به‌عنوان مثال، فاکتور تجاری باید جزئیاتی مثل قیمت واحد، ارزش کل، شرایط پرداخت و اطلاعات تماس فروشنده و خریدار را در بر داشته باشد. نبود یا ناقص بودن هر یک از این اطلاعات می‌تواند موجب تأخیر در ترخیص گمرکی و حتی برگشت خوردن کالا شود.
یکی دیگر از اسناد کلیدی، بارنامه است که بسته به نوع حمل (دریایی، هوایی، زمینی)، به شکل‌های مختلفی مانند Air Waybill یا Ocean Bill of Lading صادر می‌شود. این سند نقش قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت را دارد. هرگونه اشتباه در نام گیرنده، مقصد نهایی یا وزن محموله در بارنامه می‌تواند باعث سردرگمی و خطا در تحویل شود. همچنین، گواهی مبدأ نقش مهمی در تعیین تعرفه‌های گمرکی دارد و بدون آن ممکن است کالای شما مشمول تعرفه‌های بالاتری شود. تهیه این اسناد به‌درستی، نه تنها فرآیند حمل‌ونقل را تسهیل می‌کند، بلکه از بروز بسیاری از خطاهای رایج در تجارت بین‌المللی جلوگیری خواهد کرد.
2. بی‌توجهی به محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های واردات در کشور مقصد
یکی از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی، نادیده گرفتن فهرست کالاهای ممنوعه وارداتی در کشور مقصد است. بسیاری از کشورها، از جمله ایران، لیستی مشخص از اقلامی دارند که واردات آن‌ها به دلایل قانونی، اقتصادی یا فرهنگی ممنوع یا محدود شده است. ناآگاهی نسبت به این فهرست می‌تواند به برگشت خوردن کالا، توقیف در گمرک یا حتی تخریب محموله منجر شود. بنابراین، بررسی دقیق قوانین وارداتی کشور مقصد پیش از ارسال، یک گام کلیدی برای جلوگیری از اشتباهات حمل و نقل بین‌المللی و کاهش خسارت‌های احتمالی است.
نادیده گرفتن فهرست کالاهای ممنوعه وارداتی
یکی از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین‌المللی، نادیده گرفتن فهرست کالاهای ممنوعه وارداتی در کشور مقصد است. بسیاری از کشورها، از جمله ایران، لیستی مشخص از اقلامی دارند که واردات آن‌ها به دلایل قانونی، اقتصادی یا فرهنگی ممنوع یا محدود شده است. ناآگاهی نسبت به این فهرست می‌تواند به موارد زیر منجر شود:
-
برگشت خوردن کالا
-
توقیف در گمرک
-
تخریب محموله
بنابراین، بررسی دقیق قوانین وارداتی کشور مقصد پیش از ارسال، یک گام کلیدی برای جلوگیری از اشتباهات حمل و نقل بین‌المللی و کاهش خسارت‌های احتمالی است.
دسته‌بندی کالاهای ممنوعه در ایران
در ایران، کالاهای ممنوعه وارداتی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
-
گروه ۴: شامل حدود ۱۵۵۰ قلم کالای لوکس یا دارای مشابه تولید داخلی است که واردات آن‌ها به‌صورت دائم ممنوع است.
-
گروه ۲۷: شامل کالاهایی است که وارداتشان به‌صورت موقت و در شرایط خاص ممنوع شده است.
عدم آگاهی از این گروه‌ها و نداشتن اطلاعات کافی درباره ممنوعیت واردات کالا می‌تواند منجر به:
-
جریمه
-
توقیف
-
پیگرد قانونی
اقلام کاملاً ممنوع‌الورود
افزون بر این، برخی اقلام به دلایل فرهنگی، شرعی یا امنیتی به‌طور کامل ممنوع‌الورود هستند. برای مثال:
-
مشروبات الکلی
-
مواد مخدر
-
سلاح‌های گرم و سرد
-
کالاهایی که با ارزش‌های مذهبی و فرهنگی مغایرت دارند
اقلام مشروط به دریافت مجوز
برخی کالاها نیز فقط در صورت اخذ مجوز از نهادهای خاص قابل واردات هستند. این نهادها عبارتند از:
-
وزارت بهداشت
-
وزارت دفاع
-
سازمان انرژی اتمی
عدم دریافت این مجوزها پیش از ارسال، از دیگر عوامل بروز اشتباهات رایج در حمل‌ونقل بین‌المللی است و می‌تواند به توقیف یا ضبط محموله منجر شود.
با توجه به پیچیدگی و تغییرات مستمر در مقررات وارداتی کشورها، صادرکنندگان و واردکنندگان باید:
-
پیش از هرگونه اقدام تجاری، اطلاعات به‌روزی از قوانین مقصد در اختیار داشته باشند
-
با کارشناسان حقوقی و بازرگانی مشورت کنند
این اقدامات از مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین‌المللی و حفظ سرمایه تجاری شرکت‌هاست.
3. ثبت اشتباه وزن، ابعاد یا کد تعرفه گمرکی کالا (HS Code)
اطلاعات نادرست درباره وزن، ابعاد یا کد HS می‌تواند منجر به برآورد اشتباه هزینه‌ها، پرداخت تعرفه‌های اضافی یا اختلافات گمرکی شود. دقت در ثبت این داده‌ها برای پیشگیری از مشکلات قانونی و مالی ضروری است.
اشتباه در تعیین کد تعرفه گمرکی (HS Code) یکی از خطاهای رایج در حمل‌ونقل بین‌المللی است که می‌تواند عواقب جدی برای واردکنندگان و صادرکنندگان به همراه داشته باشد. در ایران، اگر این اشتباه پیش از ترخیص کالا شناسایی شود و منجر به زیان مالی برای دولت گردد، طبق ماده ۶۷ آیین‌نامه قانون امور گمرکی، ارزیابان موظفند مشروح اختلاف را در اظهارنامه ثبت کرده و صورتجلسه تخلف را تنظیم کنند. در صورت کشف اشتباه پس از ترخیص، گمرک می‌تواند مابه‌التفاوت حقوق ورودی و جریمه‌ای معادل ۱۰ تا ۱۰۰ درصد آن را مطالبه کند.
علاوه بر جریمه‌های مالی، اشتباه در کد تعرفه ممکن است منجر به توقیف کالا، تأخیر در ترخیص، نیاز به اصلاح ثبت سفارش و حتی پیگرد قانونی شود. از آنجا که کد تعرفه گمرکی تعیین‌کننده میزان حقوق ورودی، نیاز به مجوزهای خاص و الزامات بهداشتی یا ایمنی است، انتخاب نادرست آن می‌تواند فرآیند واردات یا صادرات را با مشکلات جدی مواجه کند. برای جلوگیری از این اشتباهات، توصیه می‌شود پیش از ثبت سفارش و اظهار کالا، با مشاوران گمرکی مشورت کرده و در صورت لزوم، از گمرک ایران استعلام رسمی دریافت شود.
4. عدم برنامه‌ریزی زمانی مناسب برای حمل کالا
زمان‌بندی نادرست در ارسال کالا، به‌ویژه در فصل‌های پرترافیک یا تعطیلات بین‌المللی، باعث تأخیر در تحویل و نارضایتی مشتریان می‌شود. برنامه‌ریزی دقیق با در نظر گرفتن تقویم بین‌المللی، مسیرهای حمل و عوامل تأخیر محتمل، از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی این است که شرکت‌ها تنها به زمان خروج کالا از مبدا توجه دارند و برنامه‌های ترافیکی، ظرفیت بنادر، محدودیت‌های آب‌وهوایی یا حتی تعطیلی موقتی مسیرها را در نظر نمی‌گیرند.
در زمان‌بندی حمل و نقل بین‌المللی، توجه به اصطلاحات و تعهدات زمانی در قراردادهای خرید یا اینکوترمز (مانند FOB، CIF یا DDP) اهمیت زیادی دارد. برای مثال، در حمل دریایی ممکن است رزرو کانتینر به دلیل کمبود فضای خالی تا چند هفته به تأخیر بیفتد یا در حمل هوایی، ظرفیت پروازها در دوره‌های اوج مانند کریسمس یا سال نو چینی بسیار محدود باشد. عدم هماهنگی با فورواردر و اطلاع نداشتن از این محدودیت‌ها می‌تواند منجر به هزینه‌های اضافی، انبارداری در گمرک و از دست رفتن مشتریان شود.
برای جلوگیری از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی در این حوزه، لازم است با ابزارهای مدیریت زنجیره تأمین (SCM) و نرم‌افزارهای ERP یا TMS، برنامه حمل را بر اساس تحلیل‌های پیش‌بینی‌شده تنظیم کرد. همچنین استفاده از خدمات فورواردرهای حرفه‌ای که امکان پایش زنده مسیر، اطلاع از وضعیت مرزها، و ارائه راهکارهای جایگزین را دارند، می‌تواند ریسک‌های زمانی را به حداقل برساند. بنابراین، زمان‌بندی حمل و نقل بین‌المللی نه‌تنها یک کار اجرایی، بلکه یک تصمیم استراتژیک در زنجیره تأمین جهانی محسوب می‌شود.
با همکاری با شرکت راکب، دیگر نیازی نیست نگران زمان‌بندی حمل و نقل بین‌المللی باشید. تیم متخصص راکب با برنامه‌ریزی دقیق، هماهنگی حرفه‌ای و رصد مستمر مسیرهای حمل، از بروز هرگونه تأخیر جلوگیری می‌کند و اطمینان شما را در تحویل به‌موقع تضمین می‌نماید.
5. نداشتن قرارداد شفاف با شرکت حمل‌ونقل یا فورواردر
نداشتن قرارداد شفاف با شرکت حمل‌ونقل یا فورواردر یکی از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی است که می‌تواند منجر به اختلافات حقوقی، تأخیر در ترخیص کالا و خسارات مالی شود. در قراردادهای حمل‌ونقل بین‌المللی، تعیین دقیق مسئولیت‌ها، شرایط پرداخت، زمان‌بندی تحویل، نوع بیمه و نحوه رسیدگی به اختلافات از اهمیت بالایی برخوردار است.
برای مثال، در قراردادهای حمل‌ونقل دریایی، مشخص کردن بندر مبدأ و مقصد، نوع کشتی، شرایط بارگیری و تخلیه، و مسئولیت‌های هر طرف ضروری است . در حمل‌ونقل هوایی نیز، تعیین وزن و حجم محموله، نوع هواپیما، زمان پرواز و شرایط اضطراری باید به‌وضوح در قرارداد قید شود .
علاوه بر این، در قراردادهای حمل‌ونقل بین‌المللی باید به قوانین و مقررات بین‌المللی، مانند کنوانسیون‌های حمل‌ونقل، توجه ویژه‌ای شود. عدم رعایت این قوانین می‌تواند منجر به بروز مشکلات حقوقی و مالی شود .
برای جلوگیری از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی، توصیه می‌شود که صادرکنندگان و واردکنندگان با مشاوران حقوقی و متخصصان حمل‌ونقل مشورت کرده و قراردادهای خود را با دقت تنظیم کنند. همچنین، استفاده از خدمات شرکت‌های معتبر و با تجربه در زمینه حمل‌ونقل بین‌المللی می‌تواند ریسک‌های مرتبط با این فرآیند را کاهش دهد
6. عدم توجه به قوانین و مقررات گمرکی
هر کشور مقررات خاص خود را برای ورود کالا دارد. عدم آشنایی یا بی‌توجهی به این قوانین می‌تواند فرآیند ترخیص را دچار وقفه یا هزینه‌های غیرمنتظره کند. به‌روزرسانی اطلاعات گمرکی پیش از حمل، از الزامات هر تجارت بین‌المللی است.
عدم توجه به قوانین و مقررات گمرکی می‌تواند به مشکلات جدی در ترخیص کالا منجر شود. هر کشور برای واردات کالا ضوابط ویژه‌ای دارد که شامل تعرفه‌های گمرکی، مجوزهای خاص، و اسناد الزامی است. برای مثال، عدم تطابق در اسناد یا عدم پرداخت تعرفه‌ها می‌تواند موجب تأخیر در ترخیص و هزینه‌های اضافی شود. علاوه بر این، قوانین گمرکی به‌طور مداوم تغییر می‌کنند و عدم آگاهی از این تغییرات می‌تواند منجر به جریمه یا حتی توقیف کالا شود. به همین دلیل، مشاوره با کارشناسان گمرکی و به‌روزرسانی اطلاعات پیش از ارسال کالا ضروری است.
7. انتخاب نادرست روش حمل و نقل
انتخاب نادرست بین حمل هوایی، دریایی، زمینی یا ریلی می‌تواند بر هزینه، زمان و سلامت کالا تأثیرگذار باشد. انتخاب روش حمل باید براساس نوع کالا، مقصد، زمان تحویل و بودجه انجام شود.
انتخاب نادرست روش حمل و نقل می‌تواند هزینه‌ها را افزایش داده و موجب تأخیر در تحویل کالا شود. برای مثال، حمل هوایی سریع و مناسب برای کالاهای کم‌حجم و با ارزش بالا است، در حالی که حمل دریایی به دلیل هزینه پایین‌تر، گزینه بهتری برای محموله‌های بزرگ و سنگین است. همچنین، حمل زمینی یا ریلی می‌تواند برای مقاصد خاص از جمله کشورهایی که به شبکه‌های ریلی گسترده دسترسی دارند، مناسب باشد. برای انتخاب بهترین روش حمل، پیشنهاد می‌کنیم مقاله “انواع حمل و نقل بین‌المللی کالا: کدام روش برای محموله شما مناسب‌تر است؟” را مطالعه کنید تا با توجه به نیازهای خاص خود، تصمیم بهتری بگیرید.
8. بسته‌بندی نادرست کالا
بسته‌بندی ناکارآمد می‌تواند باعث آسیب دیدن کالا در مسیر حمل شود. انتخاب متریال مناسب، مقاوم‌سازی در برابر رطوبت و ضربه، و رعایت استانداردهای بین‌المللی بسته‌بندی از الزامات هر ارسال موفق است. برای مثال، استفاده از جعبه‌های مقاوم و مناسب برای کالاهای شکننده، پوشش‌دهی کامل با مواد ضد رطوبت برای جلوگیری از آسیب در شرایط آب‌وهوایی نامساعد و محافظت در برابر فشار و ضربه از اهمیت بالایی برخوردار است. به علاوه، در حمل‌ونقل بین‌المللی، رعایت استانداردهای بسته‌بندی کشورهای مقصد و قوانین گمرکی برای جلوگیری از مشکلات قانونی و تأخیرهای گمرکی ضروری است.
در همین راستا، انتخاب بسته‌بندی مناسب برای انواع کالا از جمله لوازم الکترونیکی، مواد غذایی، کالاهای دارویی و ماشین‌آلات صنعتی باید به‌دقت صورت گیرد. به‌طور مثال، کالاهای فاسدشدنی نیاز به بسته‌بندی خاصی دارند که از دمای مناسب و محافظت در برابر آلودگی محیطی اطمینان حاصل کند. همچنین، استفاده از لیست بسته‌بندی صحیح که شامل جزئیات تمامی اقلام و تعداد آن‌ها باشد، می‌تواند فرآیند ترخیص گمرکی را تسهیل کرده و از بروز مشکلات جلوگیری کند.
در نهایت، انتخاب یک شرکت حمل‌ونقل با تجربه که بر قوانین بسته‌بندی بین‌المللی تسلط داشته باشد، می‌تواند از خسارات احتمالی جلوگیری کند و اطمینان حاصل کند که کالا به‌طور صحیح و سالم به مقصد می‌رسد.
9. برچسب گذاری محصول
برچسب‌های ناقص، غیرقابل خواندن یا به زبان نادرست می‌توانند باعث سردرگمی در مسیر ترخیص و تحویل کالا شوند. اطلاعات روی برچسب باید کامل، دقیق و منطبق با قوانین کشور مقصد باشد.
10. نداشتن بیمه
در صورت بروز خسارت یا سرقت، نداشتن بیمه می‌تواند ضررهای سنگینی را متوجه فرستنده کند. بیمه حمل‌ونقل بین‌المللی یکی از ابزارهای حیاتی برای مدیریت ریسک در تجارت جهانی است.
در حمل و نقل بین‌المللی، سه نوع بیمه اصلی وجود دارد که برای جلوگیری از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی باید به‌طور دقیق مورد توجه قرار گیرد:
-
بیمه مسئولیت
مسئولیت شرکت حمل‌ونقل را در مقابل خساراتی که ممکن است در طول حمل و نقل به کالا وارد شود، پوشش می‌دهد. این بیمه برای اطمینان از جبران هزینه‌های ناشی از آسیب‌های احتمالی کالا در مسیر حمل ضروری است.
-
بیمه باربری
بیمه باربری به‌طور خاص برای پوشش آسیب‌هایی است که ممکن است در زمان انتقال کالا از طریق کشتی، هواپیما یا کامیون رخ دهد
-
بیمه محلی
بیمه محلی برای پوشش خساراتی که در داخل کشور مقصد و در طول فرآیند گمرکی یا حمل داخلی به کالا وارد می‌شود، طراحی شده است. این بیمه‌ها باید همزمان در نظر گرفته شوند تا از بروز مشکلاتی که می‌تواند به خسارات مالی زیاد منجر شود، جلوگیری گردد. عدم آگاهی از این بیمه‌ها و انتخاب نکردن بیمه مناسب یکی از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین‌المللی است که واردکنندگان و صادرکنندگان را در معرض ریسک‌های غیرضروری قرار می‌دهد.
11. انتخاب شرکت حمل و نقل نامعتبر
همکاری با شرکت‌های غیرحرفه‌ای یا بدون مجوز می‌تواند منجر به تأخیر، گم شدن کالا یا حتی تخلف قانونی شود. اعتبارسنجی و بررسی سوابق شرکت حمل‌ونقل پیش از عقد قرارداد، امری ضروری است. در این مسیر، شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی راکب با نزدیک به نیم قرن تجربه مستمر در عرصه حمل‌ونقل زمینی، دریایی و هوایی، یکی از مطمئن‌ترین گزینه‌ها برای صادرکنندگان و واردکنندگان است. راکب با مجوزهای رسمی، شبکه گسترده بین‌المللی، پیگیری لحظه‌ای مرسولات، قراردادهای شفاف و پشتیبانی تخصصی در تمام مراحل حمل، توانسته اعتماد بسیاری از برندهای معتبر داخلی و خارجی را جلب کند. همکاری با راکب، به معنای کاهش ریسک‌های حمل‌ونقل و افزایش امنیت و سرعت در تحویل کالاست.
12. عدم درک قوانین حمل و نقل کشور مقصد
بسیاری از کشورها ضوابط خاصی برای ورود کالا، مجوزها، استانداردها و روندهای اداری دارند. عدم آگاهی از این قوانین می‌تواند مانعی جدی در فرآیند تحویل موفق کالا باشد. مشاوره با کارشناسان آشنا به بازار هدف می‌تواند از بروز مشکلات جلوگیری کند.
عدم آگاهی دقیق از قوانین حمل و نقل کشور مقصد یکی از اشتباهات رایج در حمل و نقل بین المللی است که می‌تواند منجر به تأخیر، جریمه یا حتی بازگشت کالا شود. هر کشور برای واردات کالا، ضوابط مشخصی دارد که شامل الزامات گمرکی، استانداردهای فنی و ایمنی، الزامات برچسب‌گذاری، بسته‌بندی، و اخذ مجوزهای خاص است. برای مثال، در برخی کشورها ورود کالاهایی با ترکیبات خاص (مثل مواد شیمیایی یا دارویی) تنها در صورت داشتن گواهی‌نامه‌های بین‌المللی یا مجوز از نهادهای بهداشتی امکان‌پذیر است. نداشتن این اسناد می‌تواند باعث توقیف محموله در گمرک یا تحمیل هزینه‌های اضافی شود. برای واردکنندگان ایرانی، توجه به تفاوت نرخ ارز رسمی و نیمایی هنگام تنظیم اسناد حمل‌ونقل نیز بسیار حیاتی است، چراکه مغایرت ارزش‌گذاری در اظهارنامه گمرکی کشور مقصد با فاکتور رسمی، می‌تواند منجر به رد ترخیص یا جریمه سنگین گردد. بنابراین، آشنایی با الزامات وارداتی بازار هدف و به‌روزرسانی مداوم اطلاعات، یک ضرورت است. در این شرایط، همکاری با شرکت‌هایی که به مقررات کشورهای مختلف مسلط هستند، می‌تواند ریسک‌های حمل را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
